Rơ le trung gian là một thiết bị khá thông dụng và được sử dụng rộng rãi. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ về khái niệm, cấu tạo, vai trò và cách đấu nối của nó. Bài viết này của Đại Việt sẽ chia sẻ những thông tin quan trọng nhất về loại linh kiện này.
Rơ le trung gian (tiếng Anh: Intermediate Relay hay Interposing Relay) là một thiết bị điện tự động có chức năng trung gian truyền và khuếch đại tín hiệu điều khiển giữa các mạch điện. Rơ le trung gian có một hoặc nhiều tiếp điểm và được dùng trong các hệ thống điều khiển tự động.
Rơ le trung gian, như đã biết, thường có một hoặc nhiều tiếp điểm và được dùng trong hệ thống điều khiển tự động. Mục đích là để tăng số lượng và công suất của các tiếp điểm hoặc truyền tín hiệu trung gian trong mạch điều khiển.
Để hiểu rõ hơn về loại rơ le này, hãy xem xét ví dụ sau: Trong mạch chiếu sáng của ô tô, công tắc đèn tích hợp đèn xi nhan hoặc bảng điều khiển không trực tiếp kích hoạt mạch đèn pha. Hầu hết các loại xe hiện nay sử dụng mô-đun điều khiển ánh sáng hoặc một số mô-đun phân phối điện khác.
Khi công tắc đèn pha được chuyển sang vị trí “bật”, mô-đun điều khiển ánh sáng (LCM) sẽ nhận tín hiệu đầu vào để bật đèn pha, đèn đỗ và đèn đuôi xe. Sau đó, LCM kích hoạt một mạch đầu ra điều khiển từng mạch chiếu sáng này bằng cách cấp năng lượng cho các rơ le. Rơ le trung gian sẽ nhận năng lượng từ LCM và truyền tín hiệu để xử lý lệnh “bật” một mạch và “không bật” các mạch khác.
Ngoài ra, bạn có thể quan sát rơ le được lắp đặt trong bộ bảo vệ tủ lạnh để hiểu rõ hơn về thiết bị này. Khi dòng điện yếu và không ổn định, rơ le sẽ tự động ngắt điện để bảo vệ tủ lạnh. Ngược lại, khi dòng điện ổn định, rơ le sẽ đóng lại để cấp điện cho tủ lạnh hoạt động bình thường.
Có nhiều loại rơ le trung gian khác nhau để đáp ứng nhu cầu đa dạng của người tiêu dùng, ví dụ như rơ le trung gian 8 chân, 12 chân và 14 chân với điện thế tương ứng là 5V, 12V, 24V.
Rơ le trung gian bao gồm một cuộn hút và mạch tiếp điểm, cùng với vỏ bảo vệ và các chân ra tiếp điểm, đóng vai trò điều khiển trung gian giữa các thiết bị điều khiển trong lĩnh vực điều khiển tự động và cơ cấu điện tử. Cụ thể:
Rơ le trung gian thường được lắp ở vị trí trung gian giữa các thiết bị điều khiển có công suất tiêu thụ lớn hơn hoặc nhỏ hơn, có chức năng chuyển mạch tín hiệu điều khiển hoặc khuếch đại. Loại rơ le này có hai mạch hoạt động độc lập: một mạch điều khiển cuộn dây relay để dòng điện có thể hoặc không thể đi qua cuộn dây; mạch còn lại điều khiển dòng điện để xem xét dòng điện có thể đi qua relay hay không.
Nhiệm vụ chính của rơ le trung gian là chuyển tiếp mạch điện đến thiết bị khác, giúp bảo vệ các thiết bị điện thông minh hoặc thông thường khác, tránh hư hỏng, cháy nổ và kéo dài tuổi thọ cho thiết bị.
Khi dòng điện chạy qua rơ le và đến cuộn dây của nam châm điện, nó tạo ra từ trường hút. Từ trường này tác động để đóng hoặc mở tiếp điểm điện, làm thay đổi trạng thái đóng mở của rơ le trung gian.
Rơ le trung gian chỉ có một điểm có khả năng tải dòng điện nhỏ và được sử dụng cho mạch điều khiển. Số lượng tiếp điểm điện sẽ khác nhau tùy theo thiết kế. Khi cấp điện áp vào hai đầu cuộn dây, tiếp điểm thường đóng sẽ hở ra, tiếp điểm thường hở sẽ đóng lại. Khi ngừng cấp nguồn, hệ thống tiếp điểm sẽ trở về trạng thái ban đầu.
Hiểu rõ ký hiệu của rơ le trung gian trong mạch điện giúp bạn chọn được loại rơ le phù hợp và lắp ráp các mạch điều khiển sử dụng rơ le hoặc các mạch điện tử công nghiệp dễ dàng hơn. Trong các mạch điện, rơ le trung gian thường có một hoặc nhiều tiếp điểm và được quy ước riêng theo từng loại, cụ thể:
Công dụng chính của rơ le trung gian là trung gian để chuyển tiếp mạch điện trong các hệ thống điều khiển của các thiết bị công nghiệp hoặc thiết bị gia dụng hiện đại. Đối với các dòng điều khiển khác nhau, công dụng của rơ le cũng sẽ khác nhau:
Dưới đây là bảng giá tham khảo chi tiết của một số mẫu rơ le trung gian phổ biến tại Việt Nam:
| STT | Hãng / Mẫu | Điện áp cuộn dây | Số chân / tiếp điểm | Giá tham khảo |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Omron MY2N-GS (8 chân) | 24 V DC | 8 chân | 77.000 đồng |
| 2 | Omron LY2N (8 chân) | 24 V DC | 8 chân | 70.000 đồng |
| 3 | IDEC RU4S-D24 (14 chân) | 24 V DC | 14 chân | 90.415 đồng |
| 4 | IDEC RU4S-A220 (14 chân) | 220 V AC | 14 chân | 86.670 đồng |
| 5 | Schneider RXM4LB2BD (14 chân) | 24 V DC | 14 chân | 82.500 đồng |
| 6 | Schneider RXM2LB2BD (8 chân) | 24 V DC | 8 chân | 72.100 đồng |
| 7 | CHINT JQX-13F/2Z (8 chân) | 24 V DC | 8 chân | 42.100 đồng |
Rơ le trung gian được ứng dụng rộng rãi và phổ biến, đặc biệt trong các thiết bị công nghiệp với nhiệm vụ trung gian chuyển tiếp mạch điện đến các thiết bị khác.
Hiện nay, trên thị trường có nhiều loại rơ le trung gian với chất lượng và giá thành khác nhau. Để thuận tiện hơn trong quá trình tìm mua và sử dụng, bạn có thể tham khảo một số loại rơ le thông dụng sau:
Tất cả các dòng rơ le trung gian trên thị trường hiện nay đều hoạt động dựa trên nguyên lý chung là chuyển tiếp mạch điện đến thiết bị khác để bảo vệ các thiết bị điện khác. Khi phân loại theo thương hiệu, những hãng uy tín sau đây được sử dụng rộng rãi nhất:
Theo cách phân loại này, rơ le trung gian được chia thành relay trung gian 8 chân, 11 chân, 14 chân, loại tròn và loại vuông. Trong đó, rơ le 11 chân và 14 chân được sử dụng rộng rãi nhất:
Rơ le 11 chân thực hiện nhiệm vụ chịu tải trung gian cho các cảm biến.
Khi phân loại theo điện thế, rơ le trung gian được chia thành nhiều loại với mức điện áp tương ứng. Mức điện áp phổ biến trong công nghiệp là: 5 Vdc, 12 Vdc, 24 Vdc, 220V… Cụ thể:
Rơ le là một thiết bị rất quan trọng trong ngành công nghiệp, có vai trò bảo vệ các thiết bị điện khi gặp sự cố quá tải. Dưới đây là hướng dẫn cách đấu các loại rơ le trung gian 5 chân, 8 chân và 14 chân một cách cụ thể và chi tiết nhất để áp dụng hiệu quả vào thực tế:
Rơ le 5 chân bao gồm 2 cặp tiếp điểm và 1 cuộn dây cấp nguồn, trong đó 1 cặp tiếp điểm thường mở và 1 cặp thường đóng. Khi không có nguồn vào, chân 30 và 87 là tiếp điểm mở, chân 30 và 87a là tiếp điểm đóng. Khi cấp nguồn điện, từ trường hút sẽ tác động lực hút làm chân 30 và 87 đóng lại thành tiếp điểm đóng, đồng thời tiếp điểm 30 và 87a sẽ hở ra.
Rơ le 8 chân gồm 2 chân cấp nguồn và 2 cặp tiếp điểm đóng mở điều khiển được bọc trong lớp kính trong suốt để nhìn xuyên thấu bộ phận bên trong. Khi đấu relay 8 chân, bạn đấu cấp nguồn 12 – 24 – 220V (tùy loại) vào chân số 1 và 5 của cuộn dây. Thông thường, 2 cặp đóng là 2 – 3 và 6 – 7, 2 cặp tiếp điểm mở là 2 – 4 và 6 – 8.
Tương tự như cách đấu nối rơ le 5 chân, dòng rơ le 8 chân khi chưa có nguồn thì cặp 2 – 4 và 6 – 8 ở dạng thường mở; 2 – 3 và 6 – 7 dạng thường đóng. Khi cấp nguồn, 2 – 4 và 6 – 8 đóng lại, đồng thời 2 cặp cực kia mở ra.
Rơ le 14 chân có tổng 4 cặp tiếp điểm, trong đó chân 1 2 3 4 là thường đóng, chân 5 6 7 8 là thường mở, chân 9 10 11 12 là COM và chân 13 14 là chân cấp điện áp cho Coil. Trên thực tế, rơ le loại 14 chân có tổng 4 cặp tiếp điểm, trong đó 13 và 14 luôn là chân cuộn dây cấp nguồn.
Rơ le trung gian ngày càng được sử dụng rộng rãi trong các hệ thống điều khiển của các thiết bị công nghiệp hoặc gia dụng hiện đại. Tuy nhiên, đối với mỗi dòng điều khiển khác nhau, vai trò của nó cũng sẽ khác nhau:
Quá trình điều khiển đôi khi đòi hỏi sử dụng các tiếp điểm thường đóng của công tắc tơ để đạt được mục đích điều khiển. Tuy nhiên, các tiếp điểm thường đóng của chính công tắc tơ đã được sử dụng hết, khiến nhiệm vụ điều khiển không thể hoàn thành.
Việc đóng mở linh kiện điện trong một số mạch điều khiển thường sử dụng rơle trung gian.
Do đó, rơ le trung gian đóng vai trò tiếp điểm chuyển đổi được nối song song với cuộn dây của công tắc tơ ban đầu. Tiếp điểm thường đóng của rơ le trung gian còn được sử dụng để điều khiển các linh kiện tương ứng, hỗ trợ quá trình điều khiển một cách trơn tru hơn.
Việc đóng mở một số linh kiện điện cơ bản trong một số mạch điều khiển thường sử dụng rơle trung gian thông qua cách điều khiển các tiếp điểm. Ví dụ, trong mạch điều khiển van công nghiệp, Triode làm nhiệm vụ điều khiển bật tắt rơle trung gian, đồng thời điều khiển bật / tắt cuộn khử khí.
Hiện tượng nhiễu trong mạch điều khiển vẫn luôn tồn tại trong các dây chuyền điều khiển công nghiệp hoặc điều khiển máy tính, dù đã có nhiều biện pháp chống nhiễu. Lúc này, rơ le trung gian sẽ loại bỏ nhiễu vô cùng hiệu quả, đồng thời đóng vai trò chuyển đổi điện áp nhanh chóng.
Công dụng chính của rơ le trung gian là trung gian để chuyển tiếp mạch điện trong các hệ thống điều khiển của các thiết bị gia dụng hiện đại hoặc thiết bị công nghiệp. Từng tiếp điểm của rơle trung gian đều có khả năng chịu tải nhất định.
Đặc biệt đối với những tải nhỏ, thiết bị có thể được sử dụng để thay thế các công tắc tơ nhỏ, ví dụ như điều khiển cửa cuốn điện hoặc một số thiết bị gia dụng khác.
Một trong những vai trò phổ biến nhất của rơ le trung gian trong hệ thống điều khiển của các thiết bị công nghiệp, gia dụng hiện đại là khả năng nhận 1 hoặc nhiều tín hiệu điều khiển. Việc nhận nhiều tín hiệu điều khiển không làm thay đổi hình thức điều khiển, mà còn tạo điều kiện bảo trì trong quá trình sử dụng sau này.
Rơle trung gian tuy có công suất tiếp điểm không lớn, nhưng có khả năng chịu tải nhất định. Để mở rộng công suất tiếp điểm, có thể dùng rơle trung gian với một dòng nhỏ để hoạt động. Vì vậy, loại rơ le này thường được sử dụng trong mạch điều khiển để điều khiển các phụ tải khác và mở rộng công suất điều khiển.
Rơ le trung gian thường được dùng để truyền tín hiệu điều khiển giữa PLC, cảm biến và các thiết bị đầu ra như contactor, đèn báo, còi báo,…
Giúp khuếch đại tín hiệu điện áp thấp từ mạch điều khiển.
Cách ly điện áp cao – thấp, bảo vệ mạch logic, vi điều khiển hoặc PLC khỏi hư hỏng.
Ứng dụng điển hình: tủ điện điều khiển máy móc, dây chuyền sản xuất tự động, hệ thống thang máy.
Trong tủ điện, rơ le trung gian đóng vai trò như “cầu nối” giữa các thiết bị đầu vào và đầu ra.
Khi cảm biến phát hiện tín hiệu, rơ le trung gian nhận lệnh và điều khiển contactor, đèn báo hoặc quạt làm mát.
Giúp điều khiển nhiều tải cùng lúc từ một nguồn tín hiệu duy nhất.
Ví dụ: Khi công tắc hành trình tác động, rơ le trung gian có thể kích hoạt cả đèn báo và còi cảnh báo.
Rơ le trung gian được sử dụng trong mạch báo lỗi, báo sự cố hoặc hệ thống an ninh:
Khi có sự cố như quá dòng, quá áp, rơ le trung gian kích hoạt còi hoặc đèn cảnh báo.
Dùng trong hệ thống PCCC, cảnh báo khói, nhiệt độ hoặc rò rỉ khí gas. Giúp tăng tính an toàn cho người vận hành và thiết bị điện.
Rơ le trung gian còn được ứng dụng trong điều khiển chiếu sáng, nhà thông minh hoặc hệ thống tự động hóa dân dụng:
Điều khiển đèn hành lang, cầu thang, đèn sân vườn qua cảm biến chuyển động hoặc hẹn giờ.
Kết hợp với công tắc thông minh, điều khiển nhiều thiết bị từ xa qua WiFi hoặc trung tâm điều khiển. Giúp tiết kiệm điện năng và nâng cao tính tiện nghi trong sinh hoạt.
Rơ le trung gian có thể thay thế mạch logic điện tử đơn giản nhờ cách đấu dây linh hoạt.
Dễ dàng thực hiện các chức năng AND, OR, NOT, giữ, trễ, đảo chiều trong hệ thống điều khiển cơ điện. Phù hợp với các mạch điều khiển truyền thống không dùng PLC.
Rơ le trung gian giúp chuyển đổi và phân phối tín hiệu điều khiển đến nhiều thiết bị khác nhau. Từ một đầu ra của PLC, có thể kích hoạt nhiều tải hoặc tín hiệu cảnh báo cùng lúc thông qua rơ le trung gian.
Điều này giúp mở rộng khả năng điều khiển mà không cần nâng cấp phần cứng điều khiển chính.
Trong các trạm điện hoặc hệ thống năng lượng tái tạo (solar, wind), rơ le trung gian được dùng để:
Truyền tín hiệu giám sát, đóng/ngắt máy cắt, CB tự động.
Cách ly mạch đo lường và mạch công suất để đảm bảo an toàn cho thiết bị điều khiển trung tâm.
Rơ le trung gian dùng cho dòng điện nhỏ, chủ yếu để truyền tín hiệu điều khiển.
Nói cách khác, rơ le trung gian là “bộ chuyển mạch tín hiệu”, còn contactor là “bộ đóng cắt tải nặng”.
Khi có dòng điện chạy qua cuộn dây điện từ, nó sinh ra từ trường hút lõi sắt, làm đóng hoặc mở các tiếp điểm. Nhờ đó, rơ le có thể điều khiển mạch điện khác (thường là mạch công suất lớn hơn) mà không cần kết nối trực tiếp.
Ứng dụng chính của rơ le trung gian gồm:
Khuếch đại tín hiệu điều khiển trong hệ thống tự động hóa.
Cách ly điện áp giữa mạch điều khiển và mạch công suất.
Điều khiển thiết bị đầu ra như đèn báo, còi, contactor, rơ le bảo vệ,…
Thay thế mạch logic đơn giản trong tủ điện công nghiệp.
Có. Trong điện dân dụng, rơ le trung gian được dùng để:
Điều khiển đèn cầu thang, đèn hành lang, hệ thống chiếu sáng tự động.
Kết hợp với cảm biến hoặc bộ hẹn giờ để đóng/mở thiết bị tự động.
Khi chọn mua, bạn nên chú ý:
Điện áp cuộn hút (coil voltage): 12VDC, 24VDC hoặc 220VAC.
Số lượng và loại tiếp điểm (NO/NC).
Dòng chịu tải của tiếp điểm.
Kiểu lắp đặt (đế cắm, gài thanh DIN,…).
Thương hiệu uy tín để đảm bảo độ bền và an toàn.
Cuộn dây không hút khi có điện áp.
Tiếp điểm bị cháy đen, dính hoặc không dẫn điện.
Phát tiếng kêu lạch cạch liên tục khi hoạt động.
Đèn báo không sáng (nếu có tích hợp LED báo trạng thái).
Hy vọng những nội dung trên đã giúp bạn lựa chọn được sản phẩm rơ le trung gian tốt và phổ biến nhất hiện nay. Nếu bạn quan tâm đến thiết bị này và có nhu cầu sử dụng, hãy đến ngay Đại Việt để được tư vấn và mua hàng với chất lượng tốt nhất kèm theo mức giá hợp lý.
